 |
"Man en vrouw
wassen linnen in een beek",
van William Henry Pyne 's Microcosm (1806).
Ongebruikelijk wordt dit afgeschilderd
als een activiteit van gemengd geslacht. |
Waterlopen
Wassen werd eerst gedaan in waterlopen, waardoor het water de materialen wegvoerde die vlekken en geuren konden veroorzaken. Op het platteland van arme landen wordt nog steeds op deze manier de was gedaan. Agitatie helpt het vuil te verwijderen, dus het wasgoed werd gewreven, gedraaid of tegen platte rotsen geslagen. Een naam voor dit oppervlak is een keversteen, verwant aan kever, een techniek bij de productie van linnen; een naam voor een houten vervanger is een gevechtsblok. Het vuil werd eruit geslagen met een houten werktuig dat bekend staat als een waspeddel, vechtstok, vleermuis, kever of knuppel. Houten of stenen schroboppervlakken die in de buurt van een watervoorziening waren opgesteld, werden geleidelijk vervangen door draagbare schuurborden, uiteindelijk in de fabriek vervaardigde wasborden van gegolfd glas of metaal.
Eenmaal schoon werden de kleren gespoeld en vervolgens uitgewrongen - gedraaid om het meeste water te verwijderen. Daarna werden ze aan palen of waslijnen opgehangen om aan de lucht te drogen, of soms gewoon uitgespreid op schoon gras, struiken of bomen. Eindelijk werden ze gestreken.
 |
Wasserij in
Sanremo , Italië, rond het begin van de 20e eeuw |
Wasplaatsen
Dorpen in heel Europa die het zich konden veroorloven, bouwden een wasplaats, ook wel bekend onder de Franse naam 'lavoir'. Water werd uit een beek of bron geleid en in een gebouw gevoerd, mogelijk gewoon een dak zonder muren. De wasplaats bevatte meestal twee wasbakken - een voor het wassen en een voor het spoelen - waar het water constant doorheen stroomde, evenals een naar het water hellende stenen lip waartegen de natte was kon worden geslagen. Dergelijke voorzieningen waren comfortabeler en handiger dan wassen in een waterloop. Sommige lavabo"s hadden de wastafels op heuphoogte, andere bleven op de grond.
De witwassers waren tot op zekere hoogte beschermd tegen regen en hun reizen werden beperkt, omdat de voorzieningen meestal in het dorp of aan de rand van een stad voorhanden waren. Deze voorzieningen waren openbaar en beschikbaar voor alle gezinnen, en werden meestal door het hele dorp gebruikt. Veel van deze wasplaatsen in het dorp staan nog overeind, historische gebouwen zonder duidelijk modern doel.
 |
Wasplaats
in Cabeção , Portugal, 21e eeuw
Let op de twee bekkens en de schuine
stenen lip.
|
Het werk van de was was voorbehouden aan vrouwen, die de was van hun hele familie wasten. Wasvrouwen namen de was van anderen mee en rekenden per stuk. Als zodanig waren wasplaatsen een verplichte stop in het wekelijkse leven van veel vrouwen en werden ze een soort instituut of ontmoetingsplaats. Het was een ruimte voor alleen vrouwen waar ze problemen konden bespreken of gewoon konden kletsen. Deze traditie wordt zeker ook weerspiegeld in het Catalaanse idioom "fer safareig" (letterlijk: de was doen), wat roddelen betekent.
Europese steden hadden ook openbare wasplaatsen. Het stadsbestuur wilde de armere bevolking, die anders geen toegang zou hebben tot was-faciliteiten, de mogelijkheid geven om hun kleren te wassen. Soms werden deze faciliteiten gecombineerd met openbare baden. Het doel was om de hygiëne te bevorderen en zo het uitbreken van epidemieën te verminderen.
Soms werden grote metalen ketels (een 'waskoper', zelfs als ze niet van dat metaal waren gemaakt), gevuld met vers water en boven een vuur verwarmd, omdat heet of kokend water effectiever is dan koud in het verwijderen van vuil. Een posser kan worden gebruikt om kleding in een badkuip te roeren. Een verwant gebruiksvoorwerp dat een wasdolly wordt genoemd, is 'een houten stok of hamer met een daaraan bevestigde cluster van poten of pinnen' die de doek door het water beweegt.
Wasmachines en andere apparaten
 |
De "Woman's
Friend" wasmachine, circa 1890 US |
De Industriële revolutie veranderde de was-technologie volledig. Christina Hardyment, in haar geschiedenis de Grote Tentoonstellen van 1851, stelt dat het de ontwikkeling van huishoudelijke machines was die leidde tot de bevrijding van vrouwen.De mangel of 'wringer' werd ontwikkeld in de 19e eeuw - twee lange rollen in een frame en een slinger om te laten draaien. Een wasserij-arbeider nam kletsnatte kleding en slingerde het door de mangel, de doek samenpersend en het overtollige water verdrijvend. De mangel was veel sneller dan met de hand draaien. Het was een variatie op de doosmangel die voornamelijk werd gebruikt voor het aandrukken en gladmaken van doek. Bron: Wikipedia
